'لی میونگ باك' رییس جمهور كره جنوبی، از روز شنبه 15 آبان ماه سفر خاورمیانه ای خود را به مقصد چهار كشور منطقه آغاز كرده است. باك در پی دعوت رسمی رییس جمهور تركیه در اولین گام وارد آنكارا شد تا پس از هفت سال با رهبران یكی از مهمترین قطب های صنعتی و تجاری آسیای غربی به گفت وگو و رایزنی بپردازد.

دفتر ریاست جمهوری كره جنوبی پیش از این اعلام كرده بود كه باك در چارچوب سفر خود به خاورمیانه در روز 18 بهمن برای سفری 3 روزه به عربستان سعودی می رود و با 'ملك عبدالله بن عبدالعزیز' پادشاه این كشور دیدار و در مورد افزایش همكاریهای دو جانبه گفت وگو خواهد كرد. وی همچنین در 20 بهمن به قطر و در 21 بهمن در مسیر بازگشت به سئول به امارات متحده عربی سفر می كند.

** برنامه سفر باك به كشورهای خاورمیانه

.............................................................

اهداف سفر رییس جمهور كره جنوبی به تركیه را می توان تا حدی مجزا از محورهایی دانست كه باك در سفر به سه كشور عربی حاشیه خلیج فارس دنبال می كند. تركیه در سال های اخیر توانسته به مانند كره جنوبی خود را به عنوان یكی از قدرت های مطرح در زمینه تولیدات و خدمات صنعتی مطرح سازد. از این رو با توجه به ساختارها و مدل های كلان اقتصادی طرح شده و در حال اجرا در این دو كشور و به باور بسیاری از تحلیل گران، زمینه های همكاری ها و همگرایی های دو جانبه از بسیاری لحاظ فراهم بوده و ایجاد بسترهای سیاسی- تجاری لازم برای این همكاری ها می تواند در چارچوب همكاری های متقابل فزاینده كره جنوبی و تركیه را منتفع سازد.

پیشنهاد 'عبدالله گل' رییس جمهور تركیه، به همتای كره ای خود در زمینه ایجاد بسترهای لازم برای ارتقای همكاری های تولیدی و صنعتی به ویژه در صنایع هوایی تاییدی بر این موضوع است. علاوه بر این كه سئول قصد دارد تا بنابر درخواست ترك ها نیازهای فنی و تكتولوژیك آنكارا را برای ساخت تاسیسات و تجهیزات رآكتورهای هسته ای تركیه برطرف سازد. در این زمینه پی گیری گفت وگوهای آنكارا- سئول بر سر تاسیس و راه اندازی رآكتورهای هسته ای كه در سال 1388 متوقف شده بود یكی از اهداف از پیش تعیین شده سفر باك به تركیه عنوان شده است. گفتنی است كه بر اساس توافقات قبلی، دو طرف قراردادهای مقدماتی ساخت چند رآكتور هسته ای به ارزش 20 میلیارد دلار را به امضا رسانده اند. علاوه بر این مقامات دو كشور نسبت به افزایش سطح مبادلات سالانه از حدود هفت میلیارد دلار به میزان 10 میلیارد دلار اظهار امیدواری كرده اند.

بر اساس برخی گمانه زنی ها، موضوع تحریم های آمریكایی علیه جمهوری اسلامی ایران نیز یكی از محورهای مهم مذاكرات سران تركیه و كره جنوبی بوده است. به موازات شدت گرفتن فعالیت های دیپلماتیك و فشارهای آمریكا بر كشورهای جامعه بین المللی برای پیوستن به تحریم های ضد ایرانی و با توجه به نوع و میزان روابط تجاری آنكارا و سئول با تهران از دید بسیاری از تحلیل گران، تركیه و كره جنوبی در مواجهه با مساله تحریم ایران در موقعیت مشابهی قرار گرفته اند و از این رو تطبیق رویكردها و رایزنی های دو طرف بر سر این موضوع بسیار منطقی به نظر می رسد.

در وضعیتی كه آنكارا و سئول هر دو از نظر تامین انرژی در زمره مهمترین مشتریان نفت ایران قرار دارند، دغدغه های مشتركی نیز در زمینه از دست دادن بازار كالاهای خود در ایران احساس می كنند. هر چند تبادل منابع و حامل های انرژی بین ایران و تركیه به مراتب بیش از تبادلات انرژی ایران و كره جنوبی است، اما شركت های كره ای در بازارهای ایران بسیار فعال به نظر می رسند.

با توجه به آن چه گفته شد در مراحل آغازین دوره گردی سیاسی- اقتصادی مقامات آمریكایی برای ترغیب و اقناع كشورهای پر وزن در تبادلات اقتصادی و تجاری با تهران برای پیوستن به تحریم های مالی و نفتی، تركیه و كره جنوبی از جمله دولت هایی بودند كه با توجه به محذورات خود در همراهی با آمریكا علیه جمهوری اسلامی ایران از واشنگتن درخواست كردند تا شرایط 'استثنایی' در تعامل با ایران برای این دو كشور قایل شود.

پس از دیدار و رایزنی با مقامات تركیه پیرامون موضوعات مختلف، بخش دوم سفر خاورمیانه ای باك كه بیشتر مورد توجه رسانه ها و نیز تحلیل گران موضوعات بین المللی قرار گرفته به مقصد سه كشور عربی منطقه تنظیم شده است. این مساله نشان از دغدغه های جدیدی دارد كه ذهن رهبران كره جنوبی را در خصوص تامین انرژی مورد نیاز خود در شرایط جدید به خود مشغول داشته است.

** دردسرهای سئول در تامین انرژی از منابع غیر ایرانی

..................................................................

آنچه مشخص است این كه سئول در موضوع واردات نفت خود از ایران به عنوان یكی از مهمترین مبادی تامین انرژی این كشور مجبور به تجدید نظر خواهد شد و حتی اگر نخواهد و در واقع نتواند تهران را از گردونه تامین كنندگان نفتی كره جنوبی حذف كند، لاجرم زیر فشارهای مداوم واشنگتن لااقل تن به كاهش واردات نفت مورد نیاز خود از تهران خواهد داد. وجود چنین چشم اندازی در نزد مقامات كره جنوبی كه تامین انرژی و ترانزیت آزاد و تضمین شده نفت و دیگر حامل های نیرو به ساختار اقتصادی پویای كشور را بسیار حیاتی می انگارند، موجب شده تا كره ای ها در فكر جبران كسری نفت وارداتی از ایران باشند.

بر اساس آمار موجود، كره جنوبی به عنوان دارنده چهارمین ساختار بزرگ اقتصادی آسیا پس از چین، ژاپن و هند در مكان پنجمین وارد كنند انرژی جهان قرار گرفته است. رتبه كنونی كره جنوبی در جمع وارد كنندگان اصلی انرژی را می تواند متاثر از دو مولفه فقر شدید منابع تامین انرژی و نیاز فزاینده اقتصاد پرشتاب این كشور به منابع انرژی به خصوص نفت و گاز دانست.

بر اساس برنامه اعلانی كلان كره جنوبی در تامین و مصرف انرژی تمامی سیاست های انرژی در این كشور همسو با هدف دستیابی به توسعه پایدار از طریق امنیت انرژی، كارآیی انرژی و محافظت از محیط زیست تنظیم شده است. بر همین مبنا سیاست های كره جنوبی در جهت تامین انرژی مورد نیاز به پایا بودن منابع انرژی، بالابردن كارآیی بازار از طریق ایجاد رقابت و نیز سیاست تنوع بخشی به منابع وارداتی متكی بوده است.

ارزش واردات نفت كره در سال گذشته میلادی به 100 میلیارد و 100 میلیون دلار رسید كه نسبت به سال 2010 میلادی بیش از 45 درصد رشد داشته است. كره جنوبی بیشترین نفت مورد نیاز خود معادل 87 درصد را از منطقه خاورمیانه وارد می كند و در این میان جمهوری اسلامی ایران به عنوان چهارمین صادر كننده بزرگ نفت به كره جنوبی روزانه حدود 200 بشكه نفت خام به این كشور صادر كرده كه این میزان بالغ بر 10 درصد از نیاز عمومی كره جنوبی به انرژی بوده است.

سفر اخیر رییس جمهور كره جنوبی به مقصد عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی را می توان با هدف ایجاد توافق بر سر تامین انرژی مورد نیاز سئول در دوران كاهش واردات نفت از ایران مورد بررسی قرار داد. این موضوع هر چند در تناقض با سیاست های عمومی تامین انرژی كره جنوبی و تنوع بخشی در مبادی ورودی انرژی بوده و تعادل موضع و موقعیت كشورهای اصلی تامین كننده انرژی را در تبادلات این كالای استراتژیك به زیان سئول بر هم می زند، ولی به نظر می رسد مقامات كره جنوبی در زیر شمشیر آویخته آمریكایی ها برای محدود سازی روابط با تهران گزینه دیگری پیش روی خود نداشته باشند.

در چنین وضعیتی كره ای ها برای كاهش اثرات زیانبار كاهش واردات انرژی و تعلیق روابط مالی با جمهوری اسلامی ایران حتی به كشورهای كوچك تولید كننده انرژی نیز روی خوش نشان داده اند. برای مثال 'كیم هوانگ سیك' نخست وزیر كره‌ جنوبی، در 24 دی ماه به سلطان نشین عمان سفر كرد تا با مقامات این كشور در خصوص تامین نفت مورد نیاز كره به توافق دست یابد. این در حالی است كه عمان در زمان حاضر تنها رقمی نزدیك به دو درصد نفت مورد نیاز كره جنوبی را تامین می كند.

علاوه بر رایزنی های رییس جمهور كره جنوبی با سران كشورهای بزرگ تولید كننده نفت، دفتر ریاست جمهوری این كشور اعلام كرده است كه در این سفر از پیش طرح ریزی شده در خصوص افزایش همكاریهای دو جانبه به ویژه در بخش انرژی ، ساخت و ساز ، امور نظامی، بهداشت عمومی و ... نیز بین رییس جمهور كره و سران كشورهای خاورمیانه ای گفت وگو و تبادل نظر صورت خواهد گرفت.

از جمله محورهایی كه به نظر می رسد پس از موضوع نفت در اولویت مذاكرات مقامات كره ای قرار گیرد همكاری های هسته ای سئول با كشورهای مقصد سفر خاورمیانه ای باك است. كره جنوبی در سال های اخیر با توجه به پیشرفت های چشمگیر فنی به ویژه در عرصه تكنولوژی هسته ای به یكی از كشورهای فعال در زمینه راه اندازی فنی تاسیسات اتمی برای تامین انرژی در خاورمیانه تبدیل شده است. در این رابطه یكی از شركت های كره جنوبی، در سال 1388 برنده قرارداد 40میلیارد دلاری ساخت رآكتور اتمی‌ امارات متحده عربی شد و در مناقصه اتمی این كشور، رقبای آمریكایی و فرانسوی خود را از میدان به در كرد.

در پی این موفقیت اقتصادی- تجاری، رییس جمهور كره دو سال پیش برای انعقاد بزرگترین قرارداد هسته‌ای در خاورمیانه به امارات سفر كرد و سفر جاری باك را می توان علاوه بر مذاكرات نفتی به نوعی در جهت پی گیری توافقات هسته ای پیشین مورد بررسی قرار داد.

به هر ترتیب موضوع دستیابی به توافق با دیگر كشورهای تولید كنند نفت در خاورمیانه تنها نشانگر بخشی از دردسرهای كره در همراهی با تحریم های ضد ایرانی است. از ابتدای پروسه تنگ تر شدن حلقه تحریم های تجاری و اقتصادی علیه ایران، سئول به عنوان یكی از مهمترین هم پیمانان آسیایی آمریكا با فشارهای مداوم واشنگتن روبرو بوده است تا جایی كه خود كره ای ها برای رهایی از زیان ها كاهش تحمیلی سطح روابط با تهران به موازات راضی نگه داشتن مقامات آمریكایی به دنبال چاره جویی بوده اند. در این پیوند می توان به راهكارهایی نظیر گشایش حساب های ارزی ویژه در نظام بانكی كره جنوبی برای ادامه مبادلات پولی- مالی با جمهوری اسلامی ایران اشاره كرد.

** تنگناهای كره جنوبی برای محدود كردن تجارت با ایران

...............................................................................

در جریان سفر 'رابرت اینهورن' معاون وزیر امور خارجه آمریكا، در امور منع گسترش سلاح های كشتار جمعی به سئول برای اقناع مقامات كره ای در زمینه پیوستن به تحریم های جدید ضد ایرانی، مقامات كره ای با تشریح زیان های كوتاه مدت و بلند مدت تحریم نفتی ایران و توقف مبادلات مالی كه در عمل بازار ایران را از دسترس شركت های كره ای خارج می سازد، خواهان بررسی گزینه های معقول تر از سوی آمریكایی ها برای كاهش سطح روابط اقتصادی با تهران شده بودند.

بر اساس گزارش خبرگزاری فرانسه در جریان سفر اینهورن به سئول و در شرایط تفهیم و اعلان خواسته های جدید آمریكا از كره جنوبی، 'باك جائه وان' وزیر دارایی كره جنوبی، در مذاكرات با مقامات آمریكایی خواستار اتخاذ رویكردی تدریجی برای به حداقل رساندن میزان خسارات وارده به اقتصاد این كشور شده بود. وی با بسیار زیاد خواندن حجم تبادلات اقتصادی با ایران عنوان داشته است كه هر كشوری شرایطی متفاوت دارد؛ بنابراین فاكتورهای بسیاری برای بررسی و بازبینی روابط خارجی وجود دارد؛ از جمله اینكه با قراردادهای فعلی چه باید كرد؟

در تشریح وضعیت كنونی روابط دو كشور باید به این نكته اشاره كرد كه حجم مبادلات اقتصادی ایران و كره جنوبی در سال گذشته میلادی به نسبت سال 2010 با رشد نزدیك به 60 درصدی به حدود 19 میلیارد دلار رسید. شركت های مهم نفتی و پالایشگاه های كره جنوبی در قرارداد های از پیش منعقد شده برای سال 2012 میلادی حتی مازاد خریدی معادل پنج درصد نسبت به سال گذشته میلادی را در نظر گرفته اند.

وارد شدن به عرصه كاهش خرید نفت از ایران و تنزل سهم نفت وارداتی از ایران در بازار انرژی كره جنوبی از رقم 77/9 به سهم پیش بینی شده 33/8 حتی اگر به صورت كامل با انرژی وارداتی از كشورهایی چون امارات جبران شود، سالانه هزینه ای نزدیك به 50 میلیون دلار برای شركت های كره ای هزینه در بر خواهد داشت. این در حالی است كه در گام نخست، مذاكرات جدید و طولانی مدتی با شركتهای جایگزین فروش نفت خام و همچنین كشتی رانی جهت انعقاد قرارداد های جدید برای انتقال نفت ، هزینه ها و دردسرهای جدیدی برای شركت های فعال در زمینه انرژی در كره جنوبی به دنبال خواهد داشت.

به جز تحریم نفتی، تعلیق روابط پولی و مالی تهران و سئول می تواند آثار زیانبار عمیقی را بر اقتصاد كره جنوبی تحمیل كند. در این پیوند روزنامه 'كوریا هرالد' چاپ سئول در گزارشی كه در اوایل بهمن ماه منتشر ساخت از زیان هفت میلیارد دلاری شركت ها و موسسات اقتصادی كره در صورت تحریم بیشتر تعاملات تجاری با ایران خبر داد.

علاوه بر آن چه ذكر شد خبرگزاری 'یونهاپ' كره جنوبی به نقل از موسسه مالی وزارت راهبرد و دارایی این كشور در نخستین روز بهمن ماه جاری به اهمیت نفت ایران پرداخته و عنوان داشته است كه حتی با در نظر گرفتن پیش فرض تغییر نكردن سطح روابط و تبادلات تجاری تهران- سئول، استمرار تنش ها میان آمریكا و ایران خود باعث بالا رفتن فزاینده بهای نفت و رسیدن آن به هر بشكه 150 دلار خواهد شد. این موسسه معتبر مالی به نیازهای كره جنوبی به نفت ایران اشاره كرده و بالا رفتن قیمت آن را باعث بی ثباتی بازار این كشور و افزایش نرخ تورم دانسته است. این گزارش خاطر نشان می سازد كه كره جنوبی از سال گذشته به طور دایم نرخ فزاینده تورم را تجربه كرده است.

با توجه به شرایط موجود، مقامات كره جنوبی در هفته های اخیر در رابطه با موضوع روابط و تعاملات تجاری با جمهوری اسلامی ایران به دنبال تعقیب دو راهكار به صورت همزمان بوده اند. به موازات جست وجوی منابع و راهكارهای جدید برای جبران كسری احتمالی واردات نفت از ایران تلاش های مقامات كره ای بر جلب رضایت آمریكایی ها برای در نظر گرفتن شرایط منحصر به فرد و استثنایی برای كره در تجارت با ایران متمركز بوده است.

این در حالی است كه به نظر نمی رسد آمریكایی ها تمایلی برای قبول درخواست متحدان كره ای خود داشته باشند. علاوه بر این كه در زمینه موضوع تحریم جمهوری اسلامی ایران، حتی برخی از مقامات رژیم صهیونیستی برای كمك به دوستان آمریكایی خود در كره جنوبی دست به كار شده اند. به گزارش روزنامه كوریا هرالد در اوایل بهمن ماه جاری تنی چند از اعضای سفارت رژیم صهیونیستی در سئول در ملاقات با مقامات كره ای با ربط دادن افزایش توان نظامی جمهوری اسلامی ایران به تقویت موضع پیونگ یانگ به عنوان دشمن سنتی سئول، خواستار همراهی بیشتر رهبران كره جنوبی با سیاست های ضد ایرانی در سطح بین المللی شده بودند.

در هر حال كره جنوبی به واسطه نوع روابط خود با واشنگتن چاره ای جز تامین رضایت شریك استراتژیك خود نخواهد داشت. در چنین شرایطی مهارت مقامات كره ای برای تامین نظر واشنگتن در بازه ای بین رضایت نسبی تا رضایت مطلق و با در نظر گرفتن زیان های جدی محدود سازی روابط با كشور مستقلی چون ایران می تواند تاثیر مستقیمی در پی گیری منافع ملی كره جنوبی داشته باشد.

تحقیق**م.م.ك**1358